Νότια ζωφόρος

Αριστερά, κοντά στη γωνία, πίσω από το άλογο του ιππέα διακρίνονται ένας επόπτης με ιμάτιο, που αφήνει γυμνό τον δεξιό ώμο και πέφτει πάνω στον αριστερό βραχίονα, και τρεις ιππείς που φορούν κοντό χιτώνα, χλαμύδα, εμβάδες και αλωπεκή στο κεφάλι.

Τρεις ιππείς πολύ αποκρουσμένοι, πρέπει να είναι παρόμοια ντυμένοι και αποτελούν μαζί με εκείνους του λίθου I την πρώτη ομάδα.

Η παράσταση περιλαμβάνει δύο ιππείς εκ των οποίων ο πρώτος γέρνει προς τα πίσω το όμορφο, γεροδεμένο κορμί του στην προσπάθεια του να ελέγξει το άλογό του που καλπάζει. Η χλαμύδα που συγκρατείται με πόρπη πάνω στον δεξιό του ώμο αφήνει γυμνό το κορμί του και πέφτει στον αριστερό βραχίονα. Αντίθετα ο δεύτερος ιππέας είναι τυλιγμένος καλά στη χλαμύδα του, αλλά ξυπόλυτος. Οι χαίτες και των δύο αλόγων είναι φλογόσχημες, όμοιες με των αλόγων των λίθων IV, V & XXXI, που μαρτυρούν ότι μάλλον κατασκευάστηκαν από τον ίδιο καλλιτέχνη.

Εδώ εικονίζονται δύο ιππείς έντονα αποκρουσμένοι: ο πρώτος που διακρίνεται καλύτερα φοράει εξωμίδα και χλαμύδα, ενώ ο δεύτερος μόνο χλαμύδα.

Ο πρώτος αριστερά ιππέας δεν σώζεται καθόλου. Ο δεύτερος με γυμνό το γεροδεμένο κορμί του στρέφει το όμορφο κεφάλι του προς τα πίσω. Εδώ τελειώνει η δεύτερη ομάδα των ιππέων. Ο τρίτος ιππέας, του οποίου δεν σώζεται το κεφάλι, βρίσκεται ακριβώς στον αρμό των λίθων V & VI. Πρέπει να φορούσε κοντό χιτώνα ζωσμένο και εμβάδες, όπως και οι άλλοι της τρίτης ομάδας.

Δύο ιππείς σε πλάγια όψη με χιτώνα και εμβάδες εικονίζονται σοβαροί με συγκεντρωμένη την προσοχή στο αγώνισμά τους.

Aπό τους ιππείς που εικονίζονται εδώ, σώζονται εν μέρει ο πρώτος και ο δεύτερος που φορούν κοντό χιτώνα διπλά ζωσμένο και προφανώς εμβάδες, ενώ από τον τρίτο σώζεται μόνον το κάτω μέρος του κορμού καλυμμένο από τον χιτώνα. Ο τελευταίος ιππέας, του οποίου το σώμα εικονιζόταν σ’ αυτόν τον λίθο, ενώ το μπροστινό μέρος του αλόγου του στον επόμενο, ανήκε στην τέταρτη ομάδα των ιππέων της νότιας ζωφόρου. Της ομάδας αυτής η ενδυμασία, δηλ. χιτώνας, χλαμύδα και εμβάδες, μας είναι γνωστή από τους καλύτερα διατηρούμενους ιππείς των λίθων VIII και ιδίως IX.

Oι δύο πρώτοι ιππείς παρά τις φθορές είναι σαφές ότι φορούν χλαμύδα πάνω από τον κοντό χιτώνα και εμβάδες, ενώ το σώμα του τρίτου ιππέα στο δεξί μέρος του λίθου είναι σχεδόν τελείως αποκρουσμένο. Τα χέρια του, που κρατούν τα ηνία, βρίσκονται στον επόμενο λίθο IX.

Η καλή κατάσταση του άνω μέρους του λίθου, μας διασώζει καθαρά τους δύο ιππείς, που φορούν χλαμύδα, προφανώς πάνω από τον χιτώνα τους και εμβάδες. Όπως υπάρχει απόσταση μεταξύ της πρώτης και της δεύτερης ομάδας των ιππέων, έτσι και εδώ η απόσταση που παρατηρείται ανάμεσα στον δεύτερο ιππέα και τον πρώτο ιππέα στον επόμενο λίθο X υποδηλώνει ότι ο τελευταίος ανήκει σε διαφορετική ομάδα ιππέων, την πέμπτη. Εντύπωση προκαλούν οι συμπαγείς χαίτες των αλόγων, των οποίων οι τρίχες πρέπει να αποδίδονταν ζωγραφιστές.

Τρεις ιππείς της πέμπτης ομάδας ιππεύουν τα άλογά τους που καλπάζουν τόσο κοντά το ένα στο άλλο, ώστε το σώμα του μεσαίου κρύβεται τελείως από το άλογο του πρώτου. Έχουν κοντοκομμένα μαλλιά και φορούν πλαστικό θώρακα πάνω από τον κοντό χιτώνα, χλαμύδα που καλύπτει τους γλουτούς και εμβάδες. Τις λεπτομέρειες της κοντής μάλλον συμπαγούς χαίτης των αλόγων πρέπει να συμπλήρωνε χρώμα.

Εδώ έχουμε άλλους τρεις ιππείς της πέμπτης ομάδας που φορούν την ίδια ενδυμασία. Παρόλο που τα άλογά τους καλπάζουν σε κάπως αραιότερη διάταξη, τα σώματα των ιππέων καλύπτονται από τα κεφάλια των αλόγων. Η ομάδα αυτή των έξι ιππέων είναι η καλύτερα σωζόμενη. Εντύπωση προκαλεί η ποικιλία απόδοσης της χαίτης των αλόγων που αποτελείται από κάπως μακρύτερους ελεύθερα ανεμίζοντες θυσάνους, δίνοντας έτσι την ταχύτητα του καλπασμού.

Σε αυτόν και στον επόμενο λίθο εικονίζονται οι ιππείς της έκτης ομάδας με τα άλογά τους σε καλπασμό. Κρατούν τα ηνία με τα δυο τους χέρια. Οι τρεις ιππείς και τα άλογά τους είναι κατά το πλείστον αποκρουσμένοι, πλην του κεφαλιού του αλόγου του πρώτου ιππέα, το κεφάλι και το άνω μέρος του κορμού του δεύτερου ιππέα, που φοράει θώρακα με επωμίδες και δερμάτινες πτέρυγες, ενδυμασία που φοράει όλη η ομάδα. Το κεφάλι του τρίτου ιππέα βρίσκεται ακριβώς πάνω στον αρμό των δύο λίθων.

Οι άλλοι τρεις ιππείς της έκτης ομάδας, τρέχουν με τα άλογά τους σε έντονο καλπασμό, όπως δείχνουν οι ανεμίζουσες χαίτες των αλόγων. Φορούν την ίδια ενδυμασία που είδαμε πιο πάνω: θώρακα με επωμίδες και πτέρυγες και εμβάδες. Ο πρώτος φορούσε πρόσθετη ταινία στο κεφάλι, όπως μαρτυρούν τυφλές οπές και μια αυλάκωση για τη στερέωσή της. Ο δεύτερος φοράει αλωπεκή. Στο δεξί μέρος του λίθου εικονίζονται σχεδόν τελείως αποκρουσμένα το κεφάλι και το σώμα του τρίτου ιππέα της ομάδας, που εκτείνεται και στον επόμενο λίθο.

Στο αριστερό μέρος διακρίνεται το κεφάλι του αλόγου και τα πόδια του πρώτου ιππέα της έκτης ομάδας. Σε μικρή απόσταση εικονίζεται ένας δεύτερος ιππέας, ο οποίος είναι ο τελευταίος ιππέας της επόμενης ομάδας, κατά το μεγαλύτερο μέρος αποκρουσμένος. Ακριβώς στον διαχωριστικό αρμό των δύο λίθων εικονίζεται ένας τρίτος ιππέας και το άλογό του που εκτείνεται και στον επόμενο λίθο XV.

Αριστερά σώζεται το μπροστινό μέρος του αλόγου με το κεφάλι και το δεξί πόδι του ιππέα που βρίσκεται στον αρμό των λίθων, εν μέρει αποκρουσμένα. Στη συνέχεια εικονίζονται ένας ιππέας, του οποίου το σώμα καλύπτεται από το άλογο του προηγούμενου ιππέα, και το κεφάλι του επόμενου ιππέα. Και οι δύο φορούν κράνος με επαυχένιο. Δεξιά διακρίνεται τελείως αποκρουσμένος άλλος ένας ιππέας, του οποίου το πόδι και το μπροστινό μέρος του κορμού του αλόγου του εκτείνονται στον επόμενο λίθο XVI.

Σε όλο το μήκος λείπει το άνω μέρος του λίθου με τα κεφάλια των δύο αλόγων και το άνω μέρος του κορμού των ιππέων της έβδομης ομάδας. Στο δεξί μέρος τoυ λίθου υπάρχει ένα ανεπαίσθητο κενό, που έχει ερμηνευθεί είτε ως διαχωρισμός δύο ομάδων ιππέων, είτε δύο διαφορετικών εργαστηρίων, ενώ άλλοι προτείνουν εδώ την ύπαρξη ενός ακόμη λίθου, πράγμα το οποίο δεν ευσταθεί, γιατί δεν υπάρχει χώρος.

Στον λίθο αυτό, του οποίου λείπουν τα δύο άνω γωνιαία τμήματα, εικονίζονται τρεις ιππείς της όγδοης ομάδας, ο ένας δίπλα στον άλλο πάνω στα άλογά τους που καλπάζουν. Εν μέρει αλληλοκαλύπτονται (ο πρώτος καλύπτει τον δεύτερο και ο δεύτερος τον τρίτο). Ο πρώτος φοράει εμβάδες, χιτώνα διπλά ζωσμένο και μια δερμάτινη χλαμύδα που το ανεμίζον άκρο της βρίσκεται στον προηγούμενο λίθο. Ο δεύτερος ιππέας εικονίζεται με χιτώνα, χλαμύδα και εμβάδες. Από τον τρίτο διακρίνονται τα υπολείμματα των ενδυμάτων του και του αλόγου του, ενώ του λείπει το κεφάλι.

Εδώ σώζεται το κάτω μέρος των ποδιών πιθανόν τριών αλόγων, το δεξί πόδι του μεσαίου ιππέα με τμήμα του χιτώνα πάνω από το γόνατο, καθώς και τελείως αποσπασματικά τμήμα του τρίτου ιππέα που είναι ο επικεφαλής της όγδοης ομάδας και εκτείνεται και στον επόμενο λίθο XIX.

Στο αριστερό τμήμα του λίθου σώζεται αποκρουσμένος ο επικεφαλής ιππέας της όγδοης ομάδας και ύστερα από ένα κενό, άλλος ένας ιππέας που ανήκει στην ένατη ομάδα και εκτείνεται και στον επόμενο λίθο. Φοράει κοντό χιτώνα, χλαμύδα, εμβάδες και πέτασο σύμφωνα με τα σχέδια του J. Carrey και τα σωζόμενα λείψανα του καπέλου του επόμενου ιππέα της ομάδας αυτής που βρίσκεται στον επόμενο λίθο XX.

Εδώ διατηρείται το κάτω μέρος των ποδιών των αλόγων δύο ιππέων της ένατης ομάδας, καθώς και το κεφάλι του αριστερού ιππέα. Φορούν χιτωνίσκο και χλαμύδα, καθώς και πέτασο στο κεφάλι.

Τρεις ιππείς της ένατης ομάδας εικονίζονται αποσπασματικά σωζόμενοι και αλληλοκαλυπτόμενοι εν μέρει. Αν και το κεφάλι του πρώτου είναι αποκρουσμένο, διατηρεί ίχνος του πλατύγυρου καπέλου, που φορούσαν όλοι οι ιππείς της ένατης ομάδας. Ο μεσαίος ιππέας όμως δεν το φοράει, αλλά το έχει κρεμασμένο στη ράχη του.

Πρόκειται για λίθο που αφαιρέθηκε για να δημιουργηθεί παράθυρο κατά τη μετατροπή του ναού σε εκκλησία. Έτσι δεν υπήρχε για να σχεδιασθεί από τον J. Carrey. Για την αποκατάστασή του βοηθούν τα σωζόμενα τμήματα των γειτονικών λίθων. Στο αριστερό μέρος του λίθου αυτού πρέπει να ήταν το μπροστινό μέρος του δεξιού ιππέα του λίθου XXΙ, ενώ το δεξί μέρος μπορεί να συμπληρωθεί με το πίσω μέρος του αλόγου του ιππέα που λείπει.

Οι τρεις ιππείς, των οποίων λείπουν τα κεφάλια, φορούν διπλά ζωσμένο χιτώνα με κοντές χειρίδες και εμβάδες.

Στον λίθο αυτό αποδίδονται θραύσματα και αποκαθίσταται κυρίως με βάση το σχέδιο του J. Carrey, ο οποίος είναι ο μόνος που σχεδίασε τους δύο πρώτους ιππείς της δέκατης ομάδας. Εδώ τελειώνουν οι ομάδες των ιππέων.

Από τον λίθο αυτόν αρχίζει η αρματοδρομία της νότιας πλευράς. Oι ομάδες των αποβατών και των αρμάτων εικονίζονται σε κίνηση, πλην των δύο πρώτων στους λίθους XXV & XXVI και των δύο τελευταίων στους λίθους XXXIII & XXXIV. Δείχνουν οι μεν πρώτοι να προετοιμάζονται για τον αγώνα, οι δε τελευταίοι να έχουν τερματίσει. Συνήθως σε κάθε λίθο εικονίζεται ένα άρμα. Aπό τον λίθο αυτόν σώζονται αποσπασματικά μικρό τμήμα από το ένδυμα και την άντυγα της ασπίδας του αποβάτη, τμήματα των αλόγων του πρώτου άρματος και μέρος του ιματίου του επόπτη.

Στον λίθο αυτό, του οποίου λείπουν το άνω μέρος και οι γωνίες, εικονίζεται το δεύτερο άρμα. Ο αποβάτης. αν και αποκρουσμένος κατά το κεφάλι και τους ώμους, εντυπωσιάζει με τη στάση του και τη διάπλαση του κορμού του που διαγράφεται κάτω από τον λεπτό, κοντό χιτώνα που είναι ζωσμένος στο στήθος και τη μέση. Εικονίζεται με το δεξί σκέλος άνετο, στα πλάγια και το δεξί χέρι κρεμασμένο με τον δείχτη τεντωμένο. Ίσως κρατάει στλεγγίδα και συζητάει με τον επόπτη. που βρίσκεται πίσω από τα άλογα, δίνοντας κάποιο παράγγελμα με το δεξί του χέρι σε έκταση.

Από τα σχέδια του J. Carrey μπορούν να συμπληρωθούν οι σκηνές που λείπουν. Στους λίθους XΧVII και XΧVIIΙ εικονίζονται δύο άρματα (τρίτο και τέταρτο, ένα σε κάθε λίθο), το ένα πίσω από το άλλο, σε κίνηση πια με τους ηνίοχους και τους οπλίτες πάνω στο άρμα και τους επόπτες να στέκονται στη μη ορατή πλευρά των αλόγων. O πρώτος επόπτης είναι στραμμένος προς τα δεξιά και ο δεύτερος επόπτης προς τα αριστερά με απλωμένο το δεξί του χέρι προς τον δίφρο του άρματος.

Από τα σχέδια του J. Carrey μπορούν να συμπληρωθούν οι σκηνές που λείπουν. Στους λίθους XΧVII και XΧVIIΙ εικονίζονται δύο άρματα (τρίτο και τέταρτο, ένα σε κάθε λίθο), το ένα πίσω από το άλλο, σε κίνηση πια με τους ηνίοχους και τους οπλίτες πάνω στο άρμα και τους επόπτες να στέκονται στη μη ορατή πλευρά των αλόγων. O πρώτος επόπτης είναι στραμμένος προς τα δεξιά και ο δεύτερος επόπτης προς τα αριστερά με απλωμένο το δεξί του χέρι προς τον δίφρο του άρματος.

Στον λίθο αυτό, που λείπουν το άνω μέρος και οι γωνίες, εικονίζεται άλλο άρμα (πέμπτο), του οποίου σώζονται μόνον ο τροχός και τα άλογα.

Ο λίθος αυτός αφαιρέθηκε για τη δημιουργία παραθύρου στη χριστιανική εκκλησία και έχει χαθεί. Στην αποκατάστασή του βοηθούν οι συμπληρώσεις των παραστάσεων γειτονικών λίθων. Ίσως εικονιζόταν το έκτο άρμα.

Η σκηνή σ’ αυτόν τον λίθο είναι εντυπωσιακή: δίπλα στον ηνίοχο που είναι αποκρουσμένος, ένας αποβάτης με κράνος, ασπίδα και χλαμύδα που ανεμίζει πίσω αφήνοντας το κορμί του γυμνό, γυρίζει να δει προς τα πίσω, καθώς στέκει πάνω στο έβδομο άρμα που τρέχει. Η μορφή είναι σκαλισμένη βαθύτερα στο βάθος του αναγλύφου, ενώ τα κεφάλια των τεσσάρων αλόγων με τη διαφοροποιημένη στάση τους και τις έντονα ανεμίζουσες, φλογόσχημες χαίτες δίνουν με τον παραστατικότερο τρόπο την αίσθηση της ταχύτητας. Οι χαίτες αυτές είναι πανομοιότυπες με των αλόγων των λίθων III, IV & V.

Παρά την κακή διατήρηση της γλυπτής επιφάνειας διακρίνεται άλλο άρμα, το όγδοο, σε έντονη κίνηση, με τον ηνίοχο και τον οπλίτη πάνω στον δίφρο και τον επόπτη να στέκεται δίπλα στα άλογα, στη μη ορατή πλευρά τους. Mε το σώμα κατενώπιον και το κεφάλι προς τα δεξιά του, προσπαθεί να συγκρατήσει με το αριστερό του χέρι τη δέσμη του ιματίου του που πέφτει από τον αντίστοιχο ώμο.

Οι σκηνές που λείπουν μας είναι γνωστές σχεδόν ολοκληρωτικά από τα σχέδια του J. Carrey: στους λίθους XΧXIII και XΧXIV εικονίζονται δυο άρματα (ένατο και δέκατο) που προφανώς έχουν φθάσει στο τέρμα, όπως προκύπτει από τα πόδια των αλόγων, που όλα πατούν στέρεα στο έδαφος, με τους ηνιόχους πάνω στους δίφρους. Πίσω από τα άλογα εικονίζονται κατενώπιον οι επόπτες που φορούν ιμάτιο και ανάμεσα στα άρματα ένας ομαδάρχης με χλαμύδα να δίνουν παραγγέλματα, όπως συμπεραίνεται από τα ανασηκωμένα χέρια τους.

Οι σκηνές που λείπουν μας είναι γνωστές σχεδόν ολοκληρωτικά από τα σχέδια του J. Carrey: στους λίθους XΧXIII και XΧXIV εικονίζονται δυο άρματα (ένατο και δέκατο) που προφανώς έχουν φθάσει στο τέρμα, όπως προκύπτει από τα πόδια των αλόγων, που όλα πατούν στέρεα στο έδαφος, με τους ηνιόχους πάνω στους δίφρους. Πίσω από τα άλογα εικονίζονται κατενώπιον οι επόπτες που φορούν ιμάτιο και ανάμεσα στα άρματα ένας ομαδάρχης με χλαμύδα να δίνουν παραγγέλματα, όπως συμπεραίνεται από τα ανασηκωμένα χέρια τους.

Τις γεμάτες δράση σκηνές ιπποδρομίας και αρματοδρομίας των προηγούμενων λίθων διαδέχονται ήρεμες σκηνές με την πομπή των δεκαοκτώ πρεσβυτέρων στους λίθους XΧXV, XΧXVΙ και XΧXVΙΙ, που αποκαθίστανται με βάση τα σχέδια του J.Carrey, μια και οι λίθοι σώζονται αποσπασματικά. Η πομπή χωρίζεται στο μέσον περίπου, με τη συνομιλία δύο πρεσβυτέρων. Κατά τον L. Beschi οι οκτώ από τους δεκαοκτώ είναι οι άρχοντες της πολιτείας (ο ένατος εικονίζεται στην παράδοση του πέπλου στην ανατολική πλευρά) και οι υπόλοιποι δέκα είναι εκπρόσωποι των δέκα φυλών σύμφωνα και με την οργάνωση των παρατάξεων της νότιας ζωφόρου με τον αριθμό 10 που προτείνει ο ανωτέρω μελετητής. Εντυπωσιακός είναι ο τρόπος απόδοσης του βάθους με τη θαυμαστή διαβάθμιση των επιπέδων του αναγλυφικού εξάρματος. Οι μορφές στο πρώτο επίπεδο είναι περισσότερο έξεργες, ενώ στα επόμενα επίπεδα το ανάγλυφο μειώνεται και σβήνει προς το βάθος (κάμπο).

Τις γεμάτες δράση σκηνές ιπποδρομίας και αρματοδρομίας των προηγούμενων λίθων διαδέχονται ήρεμες σκηνές με την πομπή των δεκαοκτώ πρεσβυτέρων στους λίθους XΧXV, XΧXVΙ και XΧXVΙΙ, που αποκαθίστανται με βάση τα σχέδια του J.Carrey, μια και οι λίθοι σώζονται αποσπασματικά. Η πομπή χωρίζεται στο μέσον περίπου, με τη συνομιλία δύο πρεσβυτέρων. Κατά τον L. Beschi οι οκτώ από τους δεκαοκτώ είναι οι άρχοντες της πολιτείας (ο ένατος εικονίζεται στην παράδοση του πέπλου στην ανατολική πλευρά) και οι υπόλοιποι δέκα είναι εκπρόσωποι των δέκα φυλών σύμφωνα και με την οργάνωση των παρατάξεων της νότιας ζωφόρου με τον αριθμό 10 που προτείνει ο ανωτέρω μελετητής. Εντυπωσιακός είναι ο τρόπος απόδοσης του βάθους με τη θαυμαστή διαβάθμιση των επιπέδων του αναγλυφικού εξάρματος. Οι μορφές στο πρώτο επίπεδο είναι περισσότερο έξεργες, ενώ στα επόμενα επίπεδα το ανάγλυφο μειώνεται και σβήνει προς το βάθος (κάμπο).

Τις γεμάτες δράση σκηνές ιπποδρομίας και αρματοδρομίας των προηγούμενων λίθων διαδέχονται ήρεμες σκηνές με την πομπή των δεκαοκτώ πρεσβυτέρων στους λίθους XΧXV, XΧXVΙ και XΧXVΙΙ, που αποκαθίστανται με βάση τα σχέδια του J.Carrey, μια και οι λίθοι σώζονται αποσπασματικά. Η πομπή χωρίζεται στο μέσον περίπου, με τη συνομιλία δύο πρεσβυτέρων. Κατά τον L. Beschi οι οκτώ από τους δεκαοκτώ είναι οι άρχοντες της πολιτείας (ο ένατος εικονίζεται στην παράδοση του πέπλου στην ανατολική πλευρά) και οι υπόλοιποι δέκα είναι εκπρόσωποι των δέκα φυλών σύμφωνα και με την οργάνωση των παρατάξεων της νότιας ζωφόρου με τον αριθμό 10 που προτείνει ο ανωτέρω μελετητής. Εντυπωσιακός είναι ο τρόπος απόδοσης του βάθους με τη θαυμαστή διαβάθμιση των επιπέδων του αναγλυφικού εξάρματος. Οι μορφές στο πρώτο επίπεδο είναι περισσότερο έξεργες, ενώ στα επόμενα επίπεδα το ανάγλυφο μειώνεται και σβήνει προς το βάθος (κάμπο).

O λίθοι XΧXVIII, XΧXΙΧ και ΧL δεν σώζονται. Τμήμα του εικονιζόμενου θέματος γνωρίζουμε από το σχέδιο του J. Carrey, αν και δεν είναι πολύ σαφές. Εικονίζονται τέσσερις ανδρικές μορφές που φορούν ιμάτια και κρατούν ορθογώνια αντικείμενα, τα οποία οι περισσότεροι μελετητές τα θεώρησαν ηχεία κιθάρας κατά αναλογία με τους κιθαριστές της βόρειας πλευράς. Ωστόσο άλλοι μελετητές πιστεύουν ότι πρόκειται για πίνακες, οι οποίοι είναι είτε αναθηματικοί είτε φέρουν το κείμενο των πεπραγμένων των αθηναϊκών αρχών, οπότε οι πινακοφόροι είναι γραμματείς ή ταμίες που λογοδοτούν, πράγμα που συνέπιπτε με τα Παναθήναια. Το θέμα των πινακοφόρων δεν απαντά στη βόρεια ζωφόρο, παρά την κατά τα άλλα αναλογία σκηνών που υπάρχει στις δύο μακρές πλευρές. Ένας από τους τρεις λίθους είχε αφαιρεθεί στα μεσαιωνικά χρόνια για τη δημιουργία παραθύρου της χριστιανικής εκκλησίας. Ένα θραύσμα με το κεφάλι ενός σκαφηφόρου έχει αποδοθεί στους λίθους αυτούς.

O λίθοι XΧXVIII, XΧXΙΧ και ΧL δεν σώζονται. Τμήμα του εικονιζόμενου θέματος γνωρίζουμε από το σχέδιο του J. Carrey, αν και δεν είναι πολύ σαφές. Εικονίζονται τέσσερις ανδρικές μορφές που φορούν ιμάτια και κρατούν ορθογώνια αντικείμενα, τα οποία οι περισσότεροι μελετητές τα θεώρησαν ηχεία κιθάρας κατά αναλογία με τους κιθαριστές της βόρειας πλευράς. Ωστόσο άλλοι μελετητές πιστεύουν ότι πρόκειται για πίνακες, οι οποίοι είναι είτε αναθηματικοί είτε φέρουν το κείμενο των πεπραγμένων των αθηναϊκών αρχών, οπότε οι πινακοφόροι είναι γραμματείς ή ταμίες που λογοδοτούν, πράγμα που συνέπιπτε με τα Παναθήναια. Το θέμα των πινακοφόρων δεν απαντά στη βόρεια ζωφόρο, παρά την κατά τα άλλα αναλογία σκηνών που υπάρχει στις δύο μακρές πλευρές. Ένας από τους τρεις λίθους είχε αφαιρεθεί στα μεσαιωνικά χρόνια για τη δημιουργία παραθύρου της χριστιανικής εκκλησίας. Ένα θραύσμα με το κεφάλι ενός σκαφηφόρου έχει αποδοθεί στους λίθους αυτούς.

O λίθοι XΧXVIII, XΧXΙΧ και ΧL δεν σώζονται. Τμήμα του εικονιζόμενου θέματος γνωρίζουμε από το σχέδιο του J. Carrey, αν και δεν είναι πολύ σαφές. Εικονίζονται τέσσερις ανδρικές μορφές που φορούν ιμάτια και κρατούν ορθογώνια αντικείμενα, τα οποία οι περισσότεροι μελετητές τα θεώρησαν ηχεία κιθάρας κατά αναλογία με τους κιθαριστές της βόρειας πλευράς. Ωστόσο άλλοι μελετητές πιστεύουν ότι πρόκειται για πίνακες, οι οποίοι είναι είτε αναθηματικοί είτε φέρουν το κείμενο των πεπραγμένων των αθηναϊκών αρχών, οπότε οι πινακοφόροι είναι γραμματείς ή ταμίες που λογοδοτούν, πράγμα που συνέπιπτε με τα Παναθήναια. Το θέμα των πινακοφόρων δεν απαντά στη βόρεια ζωφόρο, παρά την κατά τα άλλα αναλογία σκηνών που υπάρχει στις δύο μακρές πλευρές. Ένας από τους τρεις λίθους είχε αφαιρεθεί στα μεσαιωνικά χρόνια για τη δημιουργία παραθύρου της χριστιανικής εκκλησίας. Ένα θραύσμα με το κεφάλι ενός σκαφηφόρου έχει αποδοθεί στους λίθους αυτούς.

Στους λίθους ΧLΙ ως ΧLVII εικονίζονται νέοι που οδηγούν τα βόδια για τη θυσία. Η σειρά τους αμφισβητείται. Στους λίθους ΧLΙ & XLII τα βόδια βαδίζουν ήσυχα πλαισιωμένα από τους οδηγούς τους που προχωρούν δίπλα τους, τυλιγμένοι στα ιμάτιά τους, ευθυτενείς με το βλέμμα μπροστά, προς το τέρμα.

Στους λίθους ΧLΙ ως ΧLVII εικονίζονται νέοι που οδηγούν τα βόδια για τη θυσία. Η σειρά τους αμφισβητείται. Στους λίθους ΧLΙ & XLII τα βόδια βαδίζουν ήσυχα πλαισιωμένα από τους οδηγούς τους που προχωρούν δίπλα τους, τυλιγμένοι στα ιμάτιά τους, ευθυτενείς με το βλέμμα μπροστά, προς το τέρμα.

Στον λίθο αυτό εικονίζεται μια ιδιαίτερα ζωντανή σκηνή, ένα ατίθασο βόδι και ο οδηγός του που καταβάλλει μεγάλη προσπάθεια να το επαναφέρει στη σειρά του, στηρίζοντας το αριστερό του πόδι σε έναν βράχο, καθώς τραβάει με δύναμη το σχοινί. Από την έντονη προσπάθεια το ιμάτιό του έχει γλιστρήσει από το σώμα του πάνω στον αριστερό του βραχίονα, από όπου κρέμεται. Ένας άλλος οδηγός εικονίζεται πίσω από το βόδι να βαδίζει προς τα δεξιά.

Eνα βόδι με ανασηκωμένο το κεφάλι προφανώς μουγκρίζει.To πλαισιώνουν δύο ιματιοφόροι νέοι οδηγοί , εκ των οποίων ο πρώτος γυρίζει το κεφάλι του και κοιτάζει προς τα πίσω, αριστερά, ενώ ο επόπτης στραμμένος προς την ίδια κατεύθυνση δίνει κάποιο παράγγελμα με το απλωμένο δεξί του χέρι.

Εδώ εικονίζονται άλλα δύο βόδια πλαισιωμένα από τους νεαρούς οδηγούς τους, που φορούν ιμάτιο. Ο δεύτερος από αριστερά στέκεται με το σώμα κατενώπιον, στρέφει το κεφάλι του προς τα αριστερά και με το ανασηκωμένο χέρι του προφανώς τακτοποιεί στο κεφάλι του την ταινία που φοράει.

Στους δύο λίθους XLVI και XLVIΙτερματίζει η πομπή των βοδιών με τους νεαρούς οδηγούς και κατά διαστήματα τους επόπτες που φορούν ιμάτια. Στον τελευταίο λίθο, στην κορυφή της πομπής, η μορφή του επικεφαλής, εικονίζεται κατενώπιον.

Στους δύο λίθους XLVI και XLVIΙτερματίζει η πομπή των βοδιών με τους νεαρούς οδηγούς και κατά διαστήματα τους επόπτες που φορούν ιμάτια. Στον τελευταίο λίθο, στην κορυφή της πομπής, η μορφή του επικεφαλής, εικονίζεται κατενώπιον.